Δημοσιογράφοι, πολιτικοί κ.ά., ακόμη και … εκπαιδευτικοί (!) με γλωσσικά ελλείμματα ή και εγκλήματα.

* Συχνά, στον δημόσιο λόγο δεν υπάρχει 

επαρκής γλωσσική συνεννόηση 

αλλά επικρατεί μια Βαβέλ, 

μια γλωσσική σύγχυση.

* Σε δημόσιο λόγο τους κάποιοι δημοσιογράφοι, πολιτικοί κ.ά., άλλα λένε, άλλα εννοούν, χρησιμοποιούν λάθος λέξεις και επιβάλλουν λάθος έννοιες… «διδάσκουν» λανθασμένες γλωσσικές συμπεριφορές.

* Καλές οι αναφορές πολιτικών στην πατρίδα, 

αλλά η πατρίδα δεν είναι αφηρημένη έννοια. 

Η γλώσσα είναι κι αυτή ένα κομμάτι τής πατρίδας! 

Αγαπώ την πατρίδα σημαίνει αγαπώ και τη γλώσσα τής πατρίδας. 

* Γλωσσικό ατόπημα φιλολόγου σε εκδήλωση 

στην Κατερίνη. Τον διέκοψε και τον διόρθωσε 

υπουργός Παδείας!

* Τι αναφέρει, σε συγκεκριμένο θέμα 

γλωσσικής σύγχυσης, ο καθηγητής Γλωσσολογίας 

τού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γ. Μπαμπινιώτης.

Γράφει, καταγράφει και υπογράφει ο

Ανδρέας Κατσιάπης - Γαλανός *

Οι δημοσιογράφοι, οι πολιτικοί και γενικώς τα λεγόμενα «δημόσια πρόσωπα» είναι ανάγκη, πολύ περισσότερο από άλλους πολίτες, να ψάχνουν και να ψάχνονται αλλά και να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί όταν πρόκειται να απευθυνθούν δημόσια.

Θεωρώ ότι είναι ανάγκη να ψάχνουν και να ψάχνονται όχι μόνο επειδή έχουν δημόσιο λόγο. Άλλωστε, καθημερινό δημόσιο λόγο, πλέον, μπορούν να έχουν και εκατομμύρια πολίτες, μέσω των λεγόμενων κοινωνικών δικτύων (facebook, Instagram, twitter κλπ.), δημόσιο λόγο τέτοιο που μέχρι πριν από μερικά χρόνια δεν είχαν. Η διαφορά όμως μεταξύ τού λόγου δημοσίων προσώπων και των υπολοίπων πολιτών είναι ότι τα λεγόμενα «δημόσια πρόσωπα» έχουν το προνόμιο να απευθύνονται από θέσεις ισχύος, από θέσεις κρατικής ή άλλης εξουσίας.

Καλώς ή κακώς, τα λεγόμενα «δημόσια πρόσωπα», είτε το θέλουν, είτε όχι, «διδάσκουν», αρνητικά ή θετικά, όχι μόνο με το παράδειγμά τους αλλά πρωτίστως με τον λόγο τους. Γι’ αυτό και είπα προηγουμένως ότι είναι ανάγκη, όταν θέλουν να μιλήσουν, να ψάχνουν και να ψάχνονται, διότι μεταφέρουν και στο ακροατήριό τους τραγικά γλωσσικά λάθη, διότι π.χ. προσδίδουν σε λέξεις κάποιες λάθος έννοιες. Και βεβαίως, αυτό όταν γίνεται συχνά, οι λέξεις χάνουν τις έννοιές τους, χάνουν τη σημασία τους, παίρνουν άλλες έννοιες, λάθος έννοιες…

Θεωρώ ότι ένας από τους λόγους που περιπέσαμε σ’ αυτή την πολυποίκιλη κρίση είναι και το ότι αλλάξαμε τη σημασία κάμποσων λέξεων, χάσαμε τις πραγματικές έννοιες, άλλα λέμε, άλλα εννοούμε, άλλα κάνουμε, κάποιες φορές δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε μεταξύ μας (κατάσταση Βαβέλ = σύγχυση)… Έτσι, όταν έρχεται η ώρα τής κάλπης, από τη λάθος συνεννόηση, αλλά όχι μόνο, οδηγούμαστε και στη λάθος κρίση και ψήφο.

Η γλώσσα είναι κι αυτή ένα κομμάτι τής πατρίδας.

Εκνευρίζομαι ιδιαίτερα όμως όταν ακούω πολιτικούς ή δημοσιογράφους και άλλους, αφενός μεν να παραποιούν (ή και να κακοποιούν) ελληνικές λέξεις και έννοιες, αφετέρου δε να κηρύττουν πίστη και αγάπη στην πατρίδα.

Η πατρίδα όμως δεν είναι μια αφηρημένη έννοια. Η πατρίδα δεν είναι μόνο τα εδάφη της, είναι και οι άνθρωποι που ζουν σ’ αυτήν, είναι και οι ιδέες τής πατρίδας που έχουν κληρονομηθεί από το παρελθόν, είναι η παράδοση της πατρίδας και βεβαίως είναι και η γλωσσική παράδοση, είναι η ελληνική γλώσσα με τους κανόνες της και με την ιστορία της, με τη συνέχειά της έως τις μέρες μας.

Σήμερα θα αναφέρω μόνο μία λέξη προκειμένου να καταδείξω ότι αρκετοί δημοσιογράφοι, πολιτικοί αλλά και δημόσια πρόσωπα παραποιούν (ή και κακοποιούν) λέξεις και έννοιες. Αυτό το κάνουν άλλοτε χωρίς κακή πρόθεση, από άγνοια, από συνήθεια λόγω περιρρέουσας ατμόσφαιρας κλπ., ενώ άλλοι το κάνουν ακόμη και με πρόθεση, κυρίως λόγω ιδεολογικών πεποιθήσεων. Ναι, λόγω ιδεολογικών πεποιθήσεων, διότι ακόμη και σε γλωσσικά ζητήματα κάποιοι βάζουν την ιδεολογία τους (ορισμένοι εξ αυτών βάζουν και τη βλακεία τους) πάνω από τη λογική, πάνω από τη γραμματική και τους κανόνες της, πάνω από την Ελλάδα.

Ένα συχνό σοβαρό λάθος που κάνουν 

δημοσιογράφοι, αιρετοί, πολιτικά και άλλα πρόσωπα.

Σήμερα, λοιπόν, θα ασχοληθώ με τις λέξεις «σαν» και «ως», προκειμένου να καταδείξω τις διαφορές τους, κυρίως όμως για να καταδείξω τη λάθος χρήση τής λέξης «σαν», σε ορισμένες περιπτώσεις.

Πάρα πολύ συχνά, λοιπόν, παρατηρώ ότι ορισμένα δημόσια πρόσωπα στην Ελλάδα λένε και γράφουν:

·        Εγώ σαν δημοσιογράφος…

·        Εγώ σαν βουλευτής…

·        Εγώ σαν περιφερειάρχης…

·        Εγώ σαν αντιπεριφερειάρχης…

·        Εγώ σαν δήμαρχος…

·        Εγώ σαν πρόεδρος… κλπ., κλπ.

Λάθος ή σωστό; Το «σαν», σ’ αυτή την περίπτωση, χρησιμοποιείται λάθος! Γιατί; Ας αναλύσουμε τη λέξη αυτή και θα καταδείξουμε το λάθος.

Τελικά τι είμαι; Είμαι; Δεν είμαι; Παριστάνω;

Το «σαν» είναι σύνθετη λέξη. Προέρχεται από το αναφορικό επίρρημα «ως» και από τον υποθετικό σύνδεσμο «αν»: Ως + αν = Ωσάν - σαν, δηλαδή ως εάν να είμαι κάτι (για πρόσωπα) ή ως εάν να είναι κάτι (για πράγματα και καταστάσεις).

Συγκεκριμένα, όταν ο πιστοποιημένος με δημοσιογραφική ταυτότητα και παρουσία δημοσιογράφος λέει: «Εγώ σαν δημοσιογράφος…», ουσιαστικά λέει ότι εγώ δεν είμαι δημοσιογράφος αλλά μιλώ ή πράττω έτσι «σαν να είμαι δημοσιογράφος» ή «παριστάνοντας τον δημοσιογράφο»…

Όταν ο εκλεγμένος βουλευτής λέει: «Εγώ σαν βουλευτής…», ουσιαστικά λέει ότι εγώ δεν είμαι βουλευτής αλλά μιλώ ή πράττω έτσι «σαν να είμαι βουλευτής» ή «παριστάνοντας τον βουλευτή»…

Όταν ο εκλεγμένος περιφερειάρχης ή αντιπεριφερειάρχης λέει: «Εγώ σαν περιφερειάρχης ή αντιπεριφερειάρχης…», ουσιαστικά λέει ότι εγώ δεν είμαι περιφερειάρχης ή αντιπεριφερειάρχης αλλά μιλώ ή πράττω έτσι «σαν να είμαι περιφερειάρχης ή αντιπεριφερειάρχης» ή «παριστάνοντας τον περιφερειάρχη ή τον αντιπεριφερειάρχη»…

Όταν ο εκλεγμένος δήμαρχος λέει: «Εγώ σαν δήμαρχος…», ουσιαστικά λέει ότι εγώ δεν είμαι δήμαρχος αλλά μιλώ ή πράττω έτσι «σαν να είμαι δήμαρχος» ή «παριστάνοντας τον δήμαρχο»…

Κι όταν ο εκλεγμένος πρόεδρος λέει: «Εγώ σαν πρόεδρος…», ουσιαστικά λέει ότι εγώ δεν είμαι πρόεδρος αλλά μιλώ ή πράττω έτσι «σαν να είμαι πρόεδρος» ή «παριστάνοντας τον πρόεδρο»…

Γλωσσικό ατόπημα φιλολόγου σε εκδήλωση 

στην Κατερίνη. Τον διέκοψε και τον διόρθωσε 

υπουργός Παδείας!

Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι τέτοιου είδους λάθη τα κάνουν, συχνά, και δάσκαλοι αλλά και καθηγητές, τα κάνουν όμως και …φιλόλογοι! Επομένως, τέτοιοι δάσκαλοι και καθηγητές διδάσκουν τα παιδιά μας να κάνουν τέτοια τραγικά λάθη…

Σε ένα τέτοιο λάθος περιέπεσε (σκόπιμα ή όχι, δεν γνωρίζω) ένας φιλόλογος, περί τα τέλη τής δεκαετίας τού ‘70, εδώ στην Κατερίνη, σε μια εκδήλωση όπου παρών ήταν και ο τότε υπουργός Παιδείας, Γεώργιος Ράλλης.

Στη συγκεκριμένη εκδήλωση, ένας πολύ γνωστός φιλόλογος μιλώντας ενώπιον του υπουργού, αφού αναφέρθηκε σε ένα θέμα, του είπε: «Εγώ σας μιλώ τώρα σαν φιλόλογος!». Ωστόσο, ο Γεώργιος Ράλλης παρενέβη τότε, διέκοψε την τοποθέτηση του φιλολόγου και τον διόρθωσε, λέγοντάς του: «Ως φιλόλογος»!

Ένα αντίστοιχο γεγονός συνέβη και στη δεκαετία τού ‘2000 όχι βέβαια με την παρουσία υπουργού. Ήταν μια συνέντευξη τύπου στην πρ. Νομαρχία, όταν ενώπιον του τότε Νομάρχη, Γ.Παπαστεργίου, ένας δάσκαλος που τότε τύχαινε να ήταν και Αντιδήμαρχος, είπε, σε κάποιο σημείο τής συνέντευξης: «Εγώ σαν δάσκαλος»… Τότε τον διέκοψα εγώ και του είπα ότι δεν είναι δυνατόν να λέει «σαν δάσκαλος», δηλαδή σαν να είναι δάσκαλος αφού είναι δάσκαλος.

Συγκεκριμένα, του είπα: «Με συγχωρείς, δεν επιτρέπεται να κάνεις τέτοια λάθη. Είσαι δάσκαλος, είσαι εκπαιδευτικός. Γι’ αυτό και σου κάνω αυτή την παρατήρηση, δεν θα έκανα τέτοια παρατήρηση σε οποιονδήποτε άλλο. Συγγνώμη, αλλά…». Προκλήθηκε μια μικρή σύγχυση εκείνες τις στιγμές. Έφερα σε δύσκολη θέση τον Νομάρχη. Ωστόσο, δεν μετανιώνω γι’ αυτό που έκανα.

Τι λέει επί του θέματος ο καθηγητής 

Γλωσσολογίας Γ. Μπαμπινιώτης.

Κλείνοντας αυτή την παρέμβασή μου, θα επικαλεστώ το τι αναφέρει, μεταξύ άλλων, επί του συγκεκριμένου θέματος, ο καθηγητής τής Γλωσσολογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών, Γ. Μπαμπινιώτης, στο «Λεξικό τής Νέας Ελληνικής Γλώσσας», στη β’ έκδοση, Αθήνα 2002, (γ’ ανατύπωση 2006, εμπλουτισμένη), στη σελίδα 2003.

Μεταξύ άλλων, λοιπόν, σε σχόλιο του κ. καθηγητή αναφέρονται τα εξής: «Ως - σαν. Οι δυο λέξεις διαφέρουν στους προσεκτικούς χρήστες τής ελληνικής. Το ως δηλώνει ιδιότητα ή χαρακτηριστικό που ο ομιλητής πιστεύει ότι αληθεύει: …Μίλησε για το θέμα ως ειδικός περιβαλλοντολόγος.

…Το σαν, αντιθέτως, χρησιμεύει για παρομοίωση ή ιδιότητα που ο ομιλητής θεωρεί ότι εμφανίζει ως ψευδή ή αναληθή: …Μιλάει σαν ειδικός, ενώ δεν γνωρίζει το θέμα (σαν να ήταν, που δεν είναι)». Ο κ. Μπαμπινιώτης χαρακτηρίζει ως «εσφαλμένη αντίληψη ότι το σαν είναι τύπος τής δημοτικής και ότι το ως (είναι τύπος) τής καθαρεύουσας»!

Συμπερασματικά, όταν ένας πιστοποιημένος με δημοσιογραφική ταυτότητα και παρουσία δημοσιογράφος, ένας εκλεγμένος βουλευτής, περιφερειάρχης, αντιπεριφερειάρχης, δήμαρχος, πρόεδρος κλπ. θέλει να τονίσει την ιδιότητά του, θα πρέπει να αναφέρεται ως εξής:

·        Εγώ ως δημοσιογράφος…

·        Εγώ ως βουλευτής…

·        Εγώ ως περιφερειάρχης…

·        Εγώ ως αντιπεριφερειάρχης…

·        Εγώ ως δήμαρχος…

·        Εγώ ως πρόεδρος… κλπ., κλπ.

Υ.Γ. 1: Για εκείνες και για εκείνους που θεωρούν ότι η παρατήρησή μου για το «ως» και το «σαν» δεν είναι κάτι σημαντικό αλλά πρόκειται για μικρό λάθος, θεωρώ ότι όχι μόνο είναι σημαντικό λάθος αλλά θεωρώ ότι ο προφορικός και γραπτός λόγος των Ελληνίδων και των Ελλήνων πλημμυρίζει από μικρά και μεγάλα λάθη, από λάθη που δεν τα διορθώνουμε, επειδή ακριβώς δεν τους δίνουμε σημασία. Κι απ’ αυτά τα λάθη προκαλούνται ακόμη και γλωσσικά εγκλήματα…

Υ.Γ. 2: Και για να μην παρεξηγηθούμε. Όλοι οι Έλληνες κάνουμε λάθη στη γλώσσα. Κι εγώ κάνω λάθη. Δεν είμαι αλάθητος ούτε θέλω, με αυτό το άρθρο, να κάνω τον δάσκαλο στους άλλους. Ωστόσο, προσπαθώ καθημερινά να βελτιώνομαι, να μειώνω τα λάθη μου. Και θα ήθελα να συνεχίσω να βελτιώνομαι μέχρι να σβήσει το καντήλι τής ζωής μου. Αγαπώ την Ελλάδα σημαίνει αγαπώ και την ελληνική γλώσσα. 

---

* Ο Ανδρέας Κατσιάπης - Γαλανός είναι πτυχιούχος Α.Ε.Σ. Αθηνών, πτυχιούχος Θεολογικής Σχολής Αθηνών, Δημοσιογράφος στην Κατερίνη.