Δημοσκοπήσεις (Α’). Εργαλείο έρευνας; Ή επιχείρηση χειραγώγησης της κοινής γνώμης;
Παρουσίαση θέματος,
Φωτογραφικό υλικό:
Ανδρέας Κατσιάπης - Γαλανός *
galanos.andreas@gmail.com
https://www.facebook.com/profile.php?id=100009657090926
Περί δημοσκοπήσεων ο λόγος.
Γιατί; Διότι βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, οπότε «παίρνουν» και «δίνουν»
οι δημοσκοπήσεις, πραγματικές ή «στα λόγια».
Άλλες δημοσκοπήσεις είναι κρυφές.
Άλλες είναι φανερές. Άλλες δημοσιεύονται. Άλλες όχι. Άλλες είναι κατά
παραγγελία υποψηφίων ενώ άλλες κατά παραγγελία κομμάτων. Και βέβαια, υπάρχουν
και δημοσκοπήσεις που τις παραγγέλνουν εξωπαραταξιακοί και εξωκομματικοί
φορείς, ωστόσο το ερώτημα στην κοινωνία παραμένει: Ποιοι κρύβονται πίσω απ’
αυτές τις δημοσκοπήσεις;
Μια γενική παρέμβαση για τις δημοσκοπήσεις
Στη συγκεκριμένη περίοδο που
διανύουμε, όπου η Χώρα βρίσκεται στην προεκλογική τροχιά των Δημοτικών και
Περιφερειακών Εκλογών, οι έρευνες γίνονται λοιπόν για Δημάρχους και
Περιφερειάρχες.
Και με αφορμή τη νέα δημοσκόπηση
που ήρθε στο φως τής δημοσιότητας, εδώ στην Κατερίνη, σκέφθηκα να κάνω δυο
παρεμβάσεις. Μια γενική και μια ειδικότερη.
Η γενική παρέμβαση, που κάνω
σήμερα, αφορά εκείνους που παραγγέλνουν και πληρώνουν δημοσκόπους και
δημοσκοπικές εταιρίες για να πραγματοποιήσεις δημοσκοπήσεις, αλλά και εκείνους
που διεξάγουν τις δημοσκοπήσεις.
Το θέμα βεβαίως είναι μεγάλο.
Αλλά εδώ θα αρκεστούμε σε ορισμένες μόνο επισημάνσεις, που ωστόσο είναι
ουσιαστικές και, νομίζω, χρήσιμες.
Ως προς την ειδική παρέμβαση, που
θα αφορά τη συγκεκριμένη δημοσκόπηση που ήρθε στο φως τής δημοσιότητας, θα
εκφράσω τις απόψεις μου σε νέο δημοσίευμα.
Καθηγητής Πανεπιστημίου, Γιάννης Κωνσταντινίδης: Να γιατί οι
πολίτες δεν εμπιστεύονται τις δημοσκοπήσεις!
Στις 24 Νοεμβρίου 2018, μαζί με
δύο ακόμη συναδέλφους από την Πιερία, συμμετείχα σε πρόγραμμα διαλέξεων με
αντικείμενο «Politics
and Media», που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη από
το Ελληνικό Ινστιτούτο Έρευνας και Ανάπτυξης (ΕΛ.ΙΝ.Ε.Κ.Α.), στο Συνεδριακό
Κέντρο «Ν.Γερμανός» τής Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
Εκεί λοιπόν, το πρώτο θέμα τής 1ης
συνεδρίας αφορούσε τις δημοσκοπήσεις. Εισηγητής ήταν ο Αναπληρωτής Καθηγητής Θεωρίας Εκλογικής Συμπεριφοράς τού
Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Γιάννης Κωνσταντινίδης, ο οποίος είναι και
επιστημονικός υπεύθυνος της Εταιρείας Ερευνών και Δημοσκοπήσεων «ProRata».
Μεταξύ δε των άλλων που είπε ο κ.
Κωνσταντινίδης, αναφέρθηκε και στους
προβληματισμούς δημοσιογράφων και πολιτών για την έλλειψη εμπιστοσύνης που
υπάρχει στις δημοσκοπικές έρευνες. Επιλεγμένα αποσπάσματα από την εισήγηση του
κ. Καθηγητή, δημοσιεύω εδώ:
Καθηγητής Πανεπιστημίου, Γιάννης Κωνσταντινίδης, προς Δημοσιογράφους:
«Γενικώς
καταλαβαίνω ότι δεν τους εμπιστεύεστε πολύ τούς δημοσκόπους, ούτε τις δημοσκοπήσεις.
…Σκέφτεστε ότι έχουν ατυχήσει στις
προβλέψεις τους, ότι κάτι περίεργο συμβαίνει μαζί τους, γι’ αυτό και δεν έχουν όλες
το ίδιο αποτέλεσμα. (Σκέφτεστε ότι Δημοσκόποι και δημοσκοπήσεις) εξαρτώνται από
τα πολιτικά κόμματα. (Σκέφτεστε ότι οι δημοσκοπήσεις) εξαρτώνται πιθανόν από τις
πολιτικές προτιμήσεις τού εκάστοτε δημοσκόπου.
«Δεν έχετε απολύτως άδικο»,
σημείωσε ο Καθηγητής. Πρόσθεσε όμως: «Έχετε ένα δίκιο, έχετε μισό άδικο». Διότι, όπως
είπε…
(1ον) «Όντως υπάρχουν λανθασμένες προβλέψεις. Άρα, ναι, έχετε δίκιο να χάνετε
την εμπιστοσύνη σας».
(2ον) «Επίσης, υπάρχουν ασταθείς επιλογές των
ψηφοφόρων».
…3ον), «(Υπάρχει) χαμηλή
ανταπόκριση (από την πλευρά τού κόσμου). Τις βαρεθήκαμε λίγο, γιατί υπάρχει
ένας πολύ μεγάλος αριθμός δημοσκοπήσεων ειδικά εδώ στην Ελλάδα, δυσανάλογος με
το μέγεθος της Χώρας.
Μας έχουν κουράσει. …Εμείς έχουμε
πάρα πολλές δουλειές, έχουμε εγκαταλείψει το σταθερό μας τηλέφωνο, είμαστε
μονίμως στο κινητό (τηλέφωνο), ίσως κι αυτό δεν το σηκώνουμε όταν ο αριθμός
είναι άγνωστος. Δεν ανταποκρινόμαστε. Άρα (το ερώτημά μας προς τους δημοσκόπους
είναι) ποιους μετράτε εσείς εκεί»;…
4ον), «(Υπάρχει) εσκεμμένος αποπροσανατολισμός».
…Εν συνόλω, υπάρχουν πολλοί λόγοι
να θεωρήσει κανείς -καλοπροαίρετα ή κακοπροαίρετα- ότι οι δημοσκοπήσεις δεν
έχουν νόημα πια».
Πάντως, ο κ. Κωνσταντινίδης στην εισήγησή του επισήμανε: «Άλλαξαν πλέον, οι
δημοσκοπήσεις μπορούν να είναι χρήσιμες και ήδη έχουν αρχίσει να είναι».
Βαγγέλης Πλάκας: Οι έρευνες πρέπει να είναι ακριβείς, επίκαιρες,
πλήρεις.
Πότε όμως μπορούν οι
δημοσκοπήσεις να είναι χρήσιμες; Πότε μπορούν να είναι ειλικρινείς;
Στο πλαίσιο εκείνου τού προγράμματος
διαλέξεων με αντικείμενο «Politics
and Media», δόθηκε και ένα πολύ χρήσιμο εγχειρίδιο, με
τίτλο: «Εκλογές στην Πράξη», του Βαγγέλη
Πλάκα, εγχειρίδιο που προλογίζουν ο Καθηγητής Γιάννης Κωνσταντινίδης και ο Σύμβουλος Επικοινωνίας Περικλής Πηλείδης.
Στο εγχειρίδιο αυτό ο Βαγγέλης Πλάκας αναφέρει, μεταξύ άλλων:
«Οι έρευνες
είναι απαραίτητες» και βεβαίως «πρέπει να είναι ακριβείς, επίκαιρες και πλήρεις». «Η
αρχή για μια δημοσκόπηση πρέπει να γίνει με την επιλογή μιας επαγγελματικής και
διαπιστευμένης εταιρείας, που τηρεί τους επίσημους κώδικες δεοντολογίας.
Η
δημιουργία σχέσης εμπιστοσύνης με όσους
διαμορφώσουν το ερωτηματολόγιο, εποπτεύσουν τη διενέργεια της έρευνας και
αναλύσουν τα αποτελέσματά της, είναι
βασική. Είναι σημαντικό να ακούσεις και να ακολουθήσεις τον ειδικό
δίχως προσπάθεια παρεμβάσεων.
Στον δημοσκόπο πρέπει να τεθούν
όλα τα δεδομένα, όλες οι αδυναμίες και όλοι προβληματισμοί, ώστε αυτά να
ερευνηθούν σε βάθος. Δεν πρέπει να
περιγραφεί μια διαφορετική εικόνα από την πραγματική τού υποψηφίου ή του
συνδυασμού, όπως πολλοί επιχειρούν, ώστε να
εμφανιστούν πιο δυνατοί. Στον δημοσκόπο
(πρέπει να) λες -και πρέπει να σου λέει- μόνο την αλήθεια. Και να είσαι
έτοιμος να την ακούσεις. Όπως και στον γιατρό»…
Οι πολίτες είναι δύσπιστοι απέναντι στις δημοσκοπήσεις και η
εξωτερική επιρροή των δημοσκοπήσεων αμφισβητείται…
Στο ίδιο εγχειρίδιο ο Βαγγέλης Πλάκας αναφέρεται και στη
δυσπιστία των δημοσκοπήσεων εκ μέρους των πολιτών: «Ειδικά τα τελευταία χρόνια -ως απότοκο
της κρίσης που οδήγησε σε αμφισβήτηση πολιτικών, media, δημοσκόπων και, γενικότερα θεσμών- οι πολίτες είναι
δύσπιστοι απέναντι στις έρευνες και άρα εκ των πραγμάτων η εξωτερική τους επιρροή
(των δημοσκοπήσεων) αμφισβητείται». (Σελ. 45).
Ειδικά ως προς τους υποψηφίους,
τονίζεται ότι «η δημοσκόπηση θα είναι
για εσωτερική χρήση, ώστε να αποτυπωθεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η
πραγματική εικόνα και το σημείο εκκίνησης του υποψηφίου ή του συνδυασμού του». Η
επισήμανση αυτή γίνεται, διότι ως προς κάποιους υποψηφίους «έχει παρατηρηθεί να
αμφισβητούν τα ευρήματα ή να επιδιώκουν με διάφορους τρόπους να εμφανίσουν,
μέσα από την έρευνα, μια ενισχυμένη μεν, πλαστή δε εικόνα για τους ίδιους».
Γιατί όμως συμβαίνει κάτι τέτοιο;
«Αυτό συμβαίνει είτε όταν ο υποψήφιος δεν μπορεί να
αποδεχθεί τις αδυναμίες του και έτσι αμφισβητεί τα αποτελέσματα της έρευνας, είτε διότι επιδιώκει τα αποτελέσματά της
να τα δημοσιεύσει, θέλοντας να δημιουργήσει μέσα απ’ αυτά δυναμική και να
αποκτήσει ή να ενισχύσει την αναγνωρισιμότητά του επιδιώκοντας επικοινωνιακά
οφέλη ή να δείξει το ορθόν κάποιας πολιτικής του επιλογής».
Λίγο αργότερα επισημαίνεται: «Με
τον τρόπο αυτό, (ο
υποψήφιος) αντί να δαπανήσει χρόνο και προσπάθεια στο να αντιμετωπίσει τις
αδυναμίες του, αρκείται στη δημιουργία μιας επίπλαστης επικοινωνιακής εικόνας
δίχως πολιτικό περιεχόμενο, παραπλανώντας, εντέλει, το εκλογικό σώμα και
λέγοντας στην ουσία ψέματα στον ίδιο του τον εαυτό».
Δημοσκοπήσεις.
Εργαλείο έρευνας ή επιχείρηση χειραγώγησης της κοινής γνώμης;
Πώς όμως πραγματοποιούνται σήμερα
οι δημοσκοπήσεις; Υπάρχουν σκοπιμότητες; Μήπως, από αυτούς που παραγγέλλουν τις
δημοσκοπήσεις, μήπως δίνονται (ηθελημένα ή αθέλητα) και κάποια λανθασμένα
στοιχεία προς τους δημοσκόπους, με φυσικό αποτέλεσμα να βγουν και λανθασμένα
συμπεράσματα;
Στη δημοσκόπηση του Οκτωβρίου
2018, εμείς εδώ στο blog
Stalagmaties βρήκαμε
τέτοια λανθασμένα ή και περίεργα στοιχεία. Και αναζητήσαμε απαντήσεις, αλλά
απαντήσεις δεν πήραμε.
Στο μεταξύ, έγιναν και άλλες δημοσκοπήσεις
(που τα αποτελέσματά τους δεν δημοσιοποιήθηκαν), όπου τουλάχιστον σε μία απ’ αυτές
υπήρχαν λανθασμένα στοιχεία περί ενός υποψηφίου, με σκοπό να τον κατατάξουν σε
συγκεκριμένο κόμμα και με τελικό στόχο να τον κοντύνουν…
Η συγκεκριμένη δημοσκόπηση, όπως προαναφέρω,
δεν ήρθε στο φως της δημοσιότητας, αν και κυκλοφόρησαν (ως φήμη) διάφορα
στοιχεία τα οποία όμως κανείς δεν μπορεί να τα διασταυρώσει ώστε να
επιβεβαιωθούν ή όχι.
Υπάρχουν δημοσκοπήσεις με
πειραγμένα στοιχεία; Υπάρχουν άραγε δημοσκόποι που όταν λαμβάνουν παραγγελία
από υποψήφιο ή από φορέα που υποστηρίζει υποψήφιο, υπάρχουν λοιπόν δημοσκόποι
που, σύμφωνα με λεγόμενα πολιτών, αλλοιώνουν τα στοιχεία μιας δημοσκόπησης;
Αν ναι, τότε αυτού του είδους οι
δημοσκοπήσεις, από εργαλείο έρευνας, καταντούν μια προσπάθεια χειραγώγησης και
αποπροσανατολισμού τής κοινής γνώμης. Ωστόσο, το ερώτημα είναι, αν μπορούν
τέτοια πλαστά στοιχεία ή πειραγμένα στοιχεία να οδηγήσουν τον τελευταίο υποψήφιο
να γίνει πρώτος και τον πρώτο υποψήφιο να γίνει τελευταίος.
Κάποιοι επιστήμονες καθώς και
άλλοι που έχουν ασχοληθεί σοβαρά με ζητήματα δημοσκοπήσεων δεν φαίνεται να
απαντούν σε ένα τέτοιο ερώτημα.
Απαντούν όμως σε ένα άλλο
ερώτημα, που είναι εξίσου σημαντικό: Ακόμη κι αν κάποιος που έχει παραγγείλει
μια δημοσκόπηση και εμφανίζεται σ’ αυτήν (στην πραγματικότητα) πρώτος, δεν
σημαίνει υποχρεωτικά ότι αυτό θα αποτελεί κίνητρο για κάποιους να
ψηφίσουν σύμφωνα «με το ρεύμα», διότι μια πρωτιά μπορεί να προκαλέσει
συσπειρώσεις, αντισυσπειρώσεις και ποικίλες άλλες αντιδράσεις. Και επομένως,
καλό θα ήταν να μην ανακοινώσει την πρωτιά του… Διότι μπορεί και να τη χάσει!
Αλλά κι αν κάποιος υποψήφιος
παραγγείλει μια δημοσκόπηση και βρεθεί (στην πραγματικότητα) τελευταίος, ας εργαστεί
για να ανεβάσει τα ποσοστά του παρά να δίνει την ψευδή εντύπωση προς τα έξω (με
πλασματικά στοιχεία δημοσκοπήσεων ή δήθεν κλπ) ότι είναι σε πολύ ανώτερη θέση.
Γιατί; Διότι τέτοιου είδους εντυπώσεις προκαλούν εφησυχασμό και όχι
κινητικότητα στο περιβάλλον του και στον κόσμο… Και κινδυνεύει να παραμείνει
στην τελευταία θέση!
